1. Farklılaşmamış Meteoritler
1.1. Kondritler
Güneşin bileşimine yakın kimyasal bileşimler silikat, sülfit ve sıklıkla metalin aglomeralarıdırlar. H, He ve diğer uçucu elementleri daha azdır.
Silikat mineralleri, olivin ve piroksen ile metalik Fe-Ni ve sülfit parçacıkları bakımından zengindirler. Ayrıca Ca ve Al dairesel kapanımlarını içerirler. Bir çeşit kozmik çökelti ve erken güneş sistemi materyallerinin yığınıdır. Oluşumundan buyana az miktarda kimyasal değişime maruz kalmıştır. Kondritlerin içerisinde Kondrül denilen yuvarlak parlak cisimler sıkça bulunmaktadır.
Kondritler izotopik sistemin yavaşça yarılanmasından belirlendiği gibi yaklaşık 4.56 milyar yıl önce oluşmuşlardır.
Kondritlerin bütün karakterleri onları diğer meteoritlerden ayırt eder. Bu ayırtedici özelliklerin en başında Kondrül denilen yapılar gelmektedir. Kondritler içerisindeki bu kondrüllerin yapı ve oranları farklılıklar gösterir. Bazı kondritler neredeyse tamamen kondrülden oluşurken bazılarında ise çok az sayıda kondrül bulunmaktadır.
Kondrüller
Kondrül sıklıkla küreye yakın, mm boyutunda silikat nesneleri ya da parçacıklar yada ferromagnezyen mineralle olivin ve pyroxene – (+ feldspatik) mesostasislerdir. Ana gövde kondrüllerinin bir kısmı meydana gelmeden önce termal işlemlere maruz kalarak büyüme periyoduna girerler. Bu süre boyunca veya önce tamamen ya da kısmen erimiş nesnelerdir.
Bilinen boyutları < 1mm - 5cm, küreye yakın olabilirler ya da düzensiz şekillerdedir. Ek olarak yaygın ferromagnesian tipleri, onların bileşimsel oranı aliminyum, cam, silikatça zengin kromatik ve metalik çeşitlilik içerir.
Çoğu silikat kondrülleri 0.1-3.8 mm boyutlarında olup makrokondrüller olarak farkına varılırlar. Kondrüller camsı ve yarıküre şekilleri ile ayrıca mikro kristal yapıları ile hızlı kristalize olmaları ve söndürülmüş silikat damlaları ile onları net bir şekilde tespit etmemize olanak sağlarlar. Metal ve sülfidin çeşitli miktarlarına sahiptirler. Diğer kondrüller çok ya da az yuvarlak ana hatları ve kaba iç yapılara sahiptir. Onlar daha önceden varolmuş büyük nesnelerin yıpranmış parçaları olarak tanınırlar. Kondrüllerin bu iki çeşidi farklı kökenlere sahip olduğu için Merril (1920) “chondroids” olarak isimlendirmeyi önerir ama şimdi onlar sıklıkla kondrül damlaları ve parça (klast) kondrüller olarak bilinir.
Kondrüllerin Çeşitleri
Kondrüller 5 ana sınıfa ayrılırlar:
Droplet Kondrül; söndürülmüş silikat bakımından zengindir. Metal ya da Sülfidin küçük damlacıklarını içerebilir.
Metallik Kondrül ve Metal-Sülfid Kondrülü; silikat ile metal ya da sülfid ile silikat damla kondrüllerinin bir türevinin son üyesidir.
Klast Kondrül; büyük nesnelerin aşınmış kalıntılarıdır.
Agglomeratik ya da Dark-Zone Kondrül; söndürülmüş sıvının en az içeriği ile bulgurumsu (granür yapılı) bir nesnedir.
Bileşik Kondrül; iki ya da daha fazla kondrül tarafından oluşturulan bir nesnedir.
Göktaşları içerisinde hemen hemen 280 mineralin mevcut olduğu bilinmektedir. Bu mineraller sadece 8 önemli kimyasal elementin çeşitli bileşimleridir. Bunlar bolluk sırasına göre şöyledir: Oksijen (O), Silikon (Si), Sodyum (Na), Kalsiyum (Ca), Potasyum (K), Alüminyum (Al), Magnezyum (Mg) ve Demir (Fe).
Kondritler içerisindeki temel mineraller 4 çeşittir. Olivin, Piroksen, Demir-Nikel Mineraller, Yardımcı Mineraller dir. Yardımcı mineraller ise Troilite, Demir Oksit ve Plajioklas- Feldspar’ dır.
Olivin
Olivin basalt gibi yersel mafik kayaların içinde bolca bulunan sarımtırak zeytin yeşili gibi silikat mineralidir. Silikon oksijen Tetrahedralarla kombinasyon halinde değişen miktarlarda demir ve magnezyumdan oluşur. Kimyasal formülü şuna benzer (Fe, Mg)2 SiO4. Olivin benzer yapı ve kompozisyon ile aslında bir grup mineraldir.
Piroksen
Bu silikat mineraller, onların her ikiside katı çözeltiler içerisinde olivine benzer. Hernasılsa Piroksen magnezyum ve demire ek olarak kalsiyumun değişik miktarlarını içerir. Ordinary kondritler öncelikle düşük kalsiyum ortopiroksen, enstatite (MgSiO3) içerir. Olivin ve piroksen arasındaki en büyük fark olivinlerin piroksenden daha fazla metal sahibi olmalarıdır.
Demir-Nikel Mineraller Yardımcı Mineraller Troilite
Çoğu taş meteoritler demirin ya da sülfitin küçük miktarlarını içerir. Triolit, bütün taş meteoritler içerisinde bir miktar herzaman mevcut olan demir-nikel alaşımı gümüş rengi ile karşılaştırıldığında genelde bronz benzeri renge sahip olarak tek başına göz ile sıklıkla kolay ayırtedilir. Triolit, demir sülfit Pyrrhotite çok benzer görünür, çoğunlukla yersel kayaçlar içerisinde bulunur. Temel fark Pyrrhotite magnetit özelliklere sahiptir oysa Triolit’te bu durum yoktur.
Demir Oksit
Meteoritler içindeki demirin oksiti çoğu zaman Magnetitdir. Demir oksit dünya atmosferine girip yanmış oldukları gibi taş meteoritler çevresindeki formlar olan füzyon kabuğunun ana bileşenidir. Magnetit Karbon Kondritlerin matrisleri içerisinde de bulunmuştur. Magnetit kuvvetli mıknatıslık özelliği gösterir.
Plajioklas- Feldspar
Feldsparlar, Yer kabuğunda yaygın bulunan minerallerdir. Onl9ar Mesosiderites ve çoğu taş meteoritler içerisinde bulunurlar ama büyük miktarlarda bazaltik akondritler içerisindedirler.
Kondritler bütün meteoritlerin en ilkeli kabul edilmiştirler. Onların elementel bileşimleri Güneş’inkine çok yakındır. Kütlece, Güneş yaklaşık %73.5 Hidrojen ve % 25 Helyum içerir. Eğer biz bu gazları kaldırırsak ve kalan uçucu bileşenler örneğin Oksijen, Azot, Karbon ve Neon’dur. Bize kalan uçucu olmayan elementler sadece yaklaşık %1.5’dir.
1.1.1. Karbonlu (C) Kondritler
CB
CH
CK
CM
CR
CV
CO
CI
1.1.2. Ordinary Kondritler
Dünya’ya düşen gözlenen taş meteoritlerin hepsinin büyük çoğunluğu (%85’i) Ordinary Kondritlerdir. Petrografik sınıfları 3-7 arasındadır. Kimyasal sınıfları ise H, L, LL’dir. Bileşimleri başlıca silikat minerallerdir. Olivin, Piroksen ve demir-Nikel metal, 3 ayrı kimyasal grup içerisinde Ordinary Kondritleri sınıflandırmada kullanılır. H grubu kondritler ağırlıkça toplam %25-%30 demir içerir. Ayrıca, demirin %15 ve %19 arasındaki ağırlığı kalan kimyasalların silikatlara bağlanması ile bileşik olmayan element halindedir. Metalin en büyük miktarına sahip olan H kondritler mıknatısça çok iyi çekilirler. Metal her tarafına düzgün dağılmıştır. H Kondritler diğer iki gruptan kolayca ayırtedilir.
Ordinary Kondritlerin 2. Grubu L kondritlerdir, düşük demir içerdiği için L olarak isimlendirilir. Bu orta Ordinary Kondritler %20-25 aralığında demire sahiptir. Ama metalin miktarı çok düşüktür (ağırlık olarak %1-10 arasında). Demir taneleri güçlü bir mıknatıs çekici tarafından zor çekilir. Olivinin bileşimi Fa 21-25’dir ki Fayalit içeriği %21-25 mole aralığındadır. Daha fazla H Kondritle karşılaştırıldığında Okside edilmiş demir daha fazladır. 3 Ordinary Kondrit grup içerisinde L kondritler çok sıklıkla düştükleri için toplamda % 46 miktarındadır.
H
L
LL
1.1.3. Rumuruti Kondritler
1.1.4. Enstatite Kondritler
2. Farklılaşmış Meteoritler
2.1. Akondritler
2.1.1. Primitive Akondritler
2.1.2. Martian
2.1.2.1 Shergottites
2.1.2.2. Nakhlites
2.1.2.3. Chassignites
2.1.2.4. ALH 84001 opx
2.1.3. Aubrites
2.1.4. Ureilites
2.1.5. HED
2.1.5.1. Eucrites
2.1.5.2. Diogenites
2.1.5.3. Howardites
2.1.6. Angrites
2.1.7. Brachinites
2.1.8. Lunar
2.1.8.1. Feldspathic Breccias
2.1.8.2. Basaltic
2.1.8.3. Polymict
2.2. Taş-Demir Meteoritler
2.2.1. Pallasites
2.2.2. Mesosiderites
2.3. Demir Meteoritler
2.3.1. IAB Demir Meteoritler
2.3.2. IIAB Demir Meteoritler
2.3.3. IIIAB Demir Meteoritler
2.3.4. IVAB Demir Meteoritler
2.3.5. Gruplanmamış Demir Meteoritler
2.3.6. Diğer Demir Meteoritler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder